Секоја приказна треба да има почеток, средина и крај, но не секогаш по тој редослед, велеше Жан Лик Годар.
Овој роман се одвива за време на едно деноноќие (па ни толку!) во животот на Борис, или ако повеќе сакате, на Писателот. Не е експериментален во формата, туку си тече класично, од почеток до крај, без поместувања во зацртаниот редослед, освен ако не се земат предвид постојаните размислувања и реминисценции во однос на нештата што се случуваат околу главниот протагонист, кои вешто ги испреплетуваат минатото, сегашноста и иднината, што работите ги прави неизвесни. Но, она што е сосема извесно е дека оваа приказна започнува и завршува со пеењето на еден петел-ранобудник: Кукуригууууууууу…
Во овој постмодерен роман, авторот ги истражува суптилните односи меѓу историјата, личната меморија, односите со саканите и социјалните околности кои влијаат врз емоционалното и приватното. Во него ќе го најдете ритамот на градот составен од непотпишани книги, фудбалски натпревари, потенцијални срцеви удари, отуѓени сопружници и остарени родители. Конечно – во него лежи очајната потрага по вечните прашања за смислата, љубовта и смртта.
„Одличен роман! Издржан, непосреден, а питок, но не во смисла на боза, туку јегер кој ти помага полесно да го свариш овој наш свет“. Снежана Стојчевска
„Романот „Шрапнел“ е пример како треба да изгледа нашата современа проза. Ова е лектира за сите пишувачи, вклучувајќи ме и мене. Во присутното да внесеш фикција, а не обратно, и да плукнеш ко што е редот, како шаржер испукан во секој од нас. Треба да си дозволиме да не’ раскопа малку по еден шрапнел. Се радувам што најмалку по една деценија се појави роман со вредностите на македонската современа проза. Конструкција на реченици, должина, придавки, вербализам, дијалози, преклопување, спојување, неусетност, пораки помеѓу, поздрави и кажување директно в очи… Сепак, треба да се јави критичар од мајка роден кој ќе зборува гласно за тоа што е добро, а што средно и просечно во нашата литература“. Цветанка Колева
„Игор Анѓелков е еден од ретките поинакви проследувачи на филмот кај нас, со осврти во кои вградувајќи ги сето свое знаење и љубов кон Седмата уметност, речиси секогаш вклучува и еден вид книжевен дискурс збогатен со парчиња од интимното животно искуство. Токму во ваквиот микс на книжевното и филмското писмо, Анѓелков си го изгради својот препознатлив творечки ракопис со сѐ појасно и повидливо место на нашата културна сцена. Двете нишки во неговото писмо не си одземаат ништо едната на другата, напротив, постојано си додаваат, затоа што никогаш немаат натпреварувачки однос. Примарниот интерес секогаш е јасен и прецизен, а поддршката од секундарниот е само продлабочување на аспектот, препознатлив личен авторски белег. Нивните позиции се менуваат од наслов во наслов на Анѓелков, во зависност од тоа дали издава публицистичка, есеистичка, критичка книга или белетристичка (раскази, романи). Хибридниот интерес на Анѓелков спонтано се движел и кон хибридизација на стилот, делумно и на жанрот на негово писмо. Затоа сето ова изгледа толку автентично. Кога писателот сака филм, а филмаџијата книжевност, настануваат книги како „Филмски град“ – сериозна филмска студија со фина книжевна сенка на стручните, компетентни реченици“.
„Конципирајќи ја книгата со мешавина од интервјуа и рецензии низ кои прави пресек токму на филмот во Македонија во новиот милениум, Анѓелков успева да проникне во филмската приказна на овие простори, создавајќи дело кое од една страна фактографски го проследува филмот во Македонија во 21. век низ сведоштва на директните протагонисти во приказната, а од друга страна истото претставува документ-тестамент за едно време во кое филмската уметност кај нас создаде дела кои од различен агол зборуваат за тешката транзиција, но и нè навраќаат во некои минати времиња, препрочитувајќи ја историјата на автентичен, авторски начин. Имајќи го предвид горенаведеното, сметам дека вакви филмолошки изданија се еден од клучните сегменти за развој на филмската култура, а воедно се потребни и за генерациите кои во иднина ќе го проучуваат македонскиот филм и историјата на македонската кинематографија“.
м-р Мими Ѓоргоска Илиевска
*Авторот за книгата ја доби Државната награда за публицистика „Мито Хаџивасилев – Јасмин“ за 2015 година.
Што прави сосема гола жена среде бел ден пред хотелот „Александар Палас“? Зошто долгогодишниот пријател на авторот мистериозно решил сосема да ја прекине комуникацијата со него? Дали лицата на стрип-цртачите потсетуваат на лицата на оние палави деца што му ги крадеа стриповите на авторот кога беше дете? Дали почитувањето на црвеното светло на семафорот ја одредува понатамошната судбина на човекот?
„Иако станува збор за негова прва книга, со дваесетината раскази понудени во збирката „Кротки приказни“, Анѓелков се докажува како автор кој умее да го води раскажувачкото дејствие по углед на најсовремените светски текови на она што денес во светот се нарекува short story, кој ја исцизелирал својата реченица и кој вешто знае да создаде атмосфера во рамките на кусата форма“.
Гоце Смилевски
„Низ дваесетината кратки раскази во оваа збирка, авторот пишува за настани од својот живот, но и за приказни кои ги чул од други. Тоа се парчиња од секојдневието, сосема мали и можеби за некого безначајни, но во кои Анѓелков успева да вдахне метафизика на баналното. Со својот новинарски стил, следејќи го принципот „помалку е повеќе“, тој, на страниците на оваа книга, на шармантен и непретенциозен начин ја брише границата меѓу своите и туѓите парчиња живот“.
Марко Петрушевски
„Незаокруженоста, нефинишираноста, понекогаш дури и недоправеноста, не се слабости на ракописот, туку сосем спротивното, доблести, зашто Анѓелков свесно бега од прозниот „занает“, од писателската поза на сезнајност. Тој раскажува по своја мерка, испишувајќи текст во облачињата (во стриповска смисла) исклучиво над своето небо“.
Анѓелков продолжува ревносно да ја следи филмската продукција кај нас и во светот, и низ рецензентски и есеистички осврти на публиката навремено ѝ нуди увид во случувањата во филмската уметност.
Низ неколку поглавја, во книгата се покриени филмовите од новата македонска продукција, новото европско кино, светската продукција, тука се и секогаш интересните фестивалски случувања кои авторот ги покрива со присуство и искуство на самото место, а во последното поглавје тој остава простор за класикот Алфред Хичкок.
Со оваа книга Анѓелков на одличен начин пополнува еден празен простор во македонското издаваштво, издавајќи книги посветени на филмот, изданија кои, за жал, во годините наназад, можат да се набројат на прсти.
„Покрај мотивските автобиографски поклопувања од една и автопоетичките промислувања од друга страна, она што останува како константа е дека во „Мина“ Игор Анѓелков повторно го потврдува она што во една прилика го означивме како непретенциозен стил кој „едновремено успева да биде и длабок, и ангажиран, и актуелен, и компактен во изразот, и искрен до коска“. Со здрава доза на фантазија свртувајќи се кон минатото, ама со акцент на она што ја детерминира сегашноста, препознавајќи ја својата сила во едноставноста на раскажувањето, Анѓелков одново нè заробува во имагинативна и емотивна, тематски комплексна и слоевита нарација.
Покрај навигирањето низ овие лавиринти низ туѓата приказна, она што за секој читател е веројатно најважно е дека оваа книга ќе ве упати на зрело преиспитување на сопственото семејно наследство кое, сакале да признаеме или не, ја одредува насоката на нашата, лична животна авантура и со тоа, нé потсетува на сопствената минливост. Од сите овие причини, и уште многу кои допрва ќе ги откриваме со секое следно препрочитување, сé појасно станува дека секое ново дело на Анѓелков веќе нема да се чита исклучиво само по себе, туку и како дел од еден поголем циклус на дела кои создаваат една голема книжевна приказна или дури и во контекст на комплетниот опус на авторот“.
„Со својата нова книга, Игор Анѓелков несомнено го утврдува своето име на автор чиј првенствен интерес е современоста, како и луѓето кои истата ја живеат, со сите свои животни премрежја“.
Благоја Иванов
„Ако го сакавте она меко, кротко, непретенциозно раскажување со речиси филмска монтажа на одлично испланираните раскажувачки секвенци, ако ја сакавте онаа благост со која авторот сигурно ве „управува“, ревносно хранејќи ви ја илузијата дека „воланот“ е во ваши раце, ако ви се допаѓаше книжевната тура низ секојдневието со задолжителната посета на несекојдневното,.. ако ги помните „Кротки приказни“ и „Крај-пат“ – тогаш „Фото синтеза“ е одлично „место“ за утврдување на совладаната книжевна материја: различно од претходните објави на Анѓелков, толку колку што треба за да знаете дека е нешто сосем ново, но и исто, толку колку што треба за да знаете дека сепак е негово и само негово. „Раката“ ќе му ја препознаете веднаш, но не дозволувајте си да го претпоставите и „ракавот“ пред убаво да видите/да прочитате!”
„Расказите во „Двојна експозиција“ се непретенциозни во пристапот, барем навидум во насока на кроткоста и обичноста на неговото писмо сфатени како врвен комплимент од блажеконески тип, без оглед на тоа дека нарацијата всушност често крие комплексни и повеќеслојни нијанси. Анѓелков со манир на зрел и искусен писател успева да ја вметне својата поента во израз доволно концизен за да се потврди како квалитет на краткиот расказ, но не претерано збиен, туку во прецизна мера натопен со описи и дигресии кои се освежувачки и додаваат текстура на напишаното без притоа да ја обременат основната наративна нишка. Тоа само го потврдува она што критиката го одбележа уште од почеток на неговата кариера, дека овој автор пишува „зрела проза, суверена во концептот, опстојна во реализацијата, со мерка натопенета во автобиографско и спонтано исушена од патос, од предозираност, од пренапишаност.
Во фокусот на секоја од приказните лежи едно централно животно прашање, типично за возраста и биолошко-социолошката фаза на ликовите кои се портретираат. Нивниот спектар се движи од оние општоважечки мотиви, па сè до ултимативната дилема што останува по смртта. Немам двојба дека темите кои Анѓелков ги третира ја имаат примамлива моќ да ја заскокоткаат публиката и да не ја остават индиферентна, бидејќи иако не секогаш видливо на прв поглед, расказите на Анѓелков се ангажирани и отвораат актуелни и суштински прашања, како додатна вредност на новата македонска проза. Верувам дека тие ќе ги поттикнат читателите на длабокомислечки и себеспознајни моменти, што впрочем е ултимативната цел на добрата литература. Покрај естетското задоволство таа треба да понуди нова перспектива, да поттикне критичка мисла и, да го парафразирам Френсис Скот Фицџералд, да ни понуди утеха дека нашите копнежи се универзални, дека ние луѓето не сме осамени и изолирани едни од други, туку дека припаѓаме – на група истомисленици, добронамерници, сострадалници, вљубеници…“
„По одличното дебитантско остварување од 2006 година, збирката раскази „Кротки приказни“, која наиде на одличен прием кај домашните читатели, Анѓелков реши да влезе и во романсиерските води со својот прв роман со интересен наслов, „КРАЈ-ПАТ“, и поднаслов “off the road приказна”. „КРАЈ-ПАТ“ е изразито ‘подмолна проза’ која не те принудува на ништо, а ти како читател, сепак, правиш се како што таа ќе ти каже! Фрагментарното раскажување се остварува низ одличните ‘филмски резови’ со кои се постигнува ефект на издвојување на несекојдневното за да се исцрта што пореално токму секојдневното. Романот дискретно си преминува од жанр во жанр, од ‘рокенрол проза’ си прескокнува во симболична надреалност, од ‘роман за растењето’ во ‘роман за постоењето’, од прецизно лоцирано скопско предградие во било која точка од Земјината топка. Затоа, „КРАЈ-ПАТ“, во најбуквалната и најбаналната смисла на зборот, не се остава од рацете кога ќе почне да се чита. Вакво меко, тивко, а истовремено моќно портретирање на ликовите со минимални и строго селектирани јазични средства одамна не сме прочитале од домашен автор”.
Привлечната сила на границата силно се чувствуваше помеѓу водните коњчиња, како гравитација. Каде и да се завртиш, нешто секогаш беше зад тебе, а ништо пред тебе. Како историјата, впрочем.
„Оваа книга е извонредно лично истражување на граничната област помеѓу Грција, Бугарија и Турција. Писателката со бугарско потекло разговара со ловци на богатство, ботаничари, бегалци, шверцери – за да објави необични, живописни, трогателни човечки приказни. Таа доаѓа до тоа со поетски сензибилитет и новинарска љубопитност. Прекрасна, блескава комбинација“. New Internationalist
„Ова е прекрасна, лична приказна за граничната зона меѓу Бугарија, Турција и Грција, од времето на Османлиите до заканата од Студената војна и пошироко“. Марк Мазовер
„Касабова е одлична писателка која, ослободена од дискурсивните норми, лесно ги преплетува документарното и лирското, доживеаното и замисленото. Таа отворено и без предрасуди им се препушта на зборовите, средбите, приказните и на сопствените емоции, приемчива за секое искуство. Навистина, одамна немам прочитано книга која толку впечатливо ја опфаќа поетиката на еден простор и толку непретенциозно, а животно прикажува една исклучително сложена тема, како што е темата на границата“. Катерина Лукетиќ, Критика
„Ова е тажна приказна раскажана на три јазици, а за да не се повтори, луѓето треба да зборуваат – за минатото, сегашноста и иднината“. БНР
„Охридското езеро е од оние места на Земјата што те тераат да се чувствуваш како нешто судбинско да те очекува. Како одамна да требало да дојдеш и затоа не можеш да поверуваш дека доцниш толку многу време.“
„Во оваа книга се раскажува за две древни езера. Има места кои се кодирани во нашите гени, но потребно е многу време да се покажат, исто како некои патешествија кои се врежани во пејзажот на нашите дни, но им треба цел еден живот за да бидат завршени. За мене е така со овие езера.
Ја чувствувам привлечната сила на Охридското езеро уште од своето најрано детство, зашто баба ми по мајчина линија, Анастасија, е од Охрид, и таа беше важна фигура во животот во оние рани години. Веќе како возрасен човек не еднаш размислував како соодветно да му се вратам на Езерото, но чувствував дека сѐ уште не сум спремна за тоа. За да се вратиш таму каде живееле твоите претци, треба да си спремен да го видиш она, што е полесно да го откажеш.
Најпосле поттикот да продолжам дојде од тревогата дека времето тече и може да се случи нешто подмолно, речиси зад мојот грб. Дека ако не се осмисли егзистенцијалниот пејзаж на мајчиниот род, можат да се повторат некои одминати модели. Дека во тој век продолжуваме да сме сведоци на граѓански конфликти и братоубиства, на политики на поделби помеѓу народите и во самите нив, на патријархална автократија и ревизионизам, на масовна емиграција и преселби – додека сме сведоци на сето тоа, самите ние можеме да се претвориме во неволни проводници на пропаста, ако не се согласиме како да се однесуваме со своето наследство“.
Капка Касабова
„Поетската вештина на Касабова се огледува во кусите фрази, наситени со смисла, како и во склонноста да ја препознава смислата на сите симболи. Кон Езетото е прекрасно напишан текст, покана да се восприемиме идејата дека заедничкото меѓу луѓето на Балканот – а всушност и меѓу сите луѓе по светот – е повеќе од она што ги дели и разделува“.
The Financial Times
„Прозата на Касабова подеднакво е магична и предизвикувачка и остра. Како што ги раскажува приказните на своите претци, низ историјата на земјата, која ги формирала, таа го претвора конкретното во универзално канејќи ги сите читатели да размислат врз значењето на „паметувањето“, идентичноста и местото во поширок контекст на човечкото постоење“.
IrishTimes
„Касабова ја постигнува идеалната рамнотежа, откривајќи како тркалото на историјата го гнети огромниот човечки потенцијал, но не секогаш успева и да го уништи“.
Миша Глени, The Times Literary Supplement
„Во овие човечки приказни со сета сила е покажан случајниот и бесмислен антагонизам на национало-државните граници. Оваа прекрасна книга е лекција за фанатичните националисти, кои ја присвоија националната тема. Доволна е една глобална пандемија, за да се види бесмислата на вештачките граници“.
Ерик Фај во „Моите ноќни возови“ нè повикува на ноќно, уверливо патување со возови низ Европа и Азија (од Париз, Прага, Москва, до Владивосток, Монголија, Пекинг…) во времето пред падот на Берлинскиот ѕид и крајот на Варшавскиот пакт. Возот го продолжува својот пат меѓу два различни света, обликувани од анахроните императиви на иделогиите, непомирливоста на режимите, светските антагонизми. Тоа возовите го чинат секојдневно и секогаш со нови патници. Секој од нив минува од едно во друго доживување.
Ерик Фај настојува да биде уверлив записинчар на нивните судбини. Низ една ретка идеја, да ги поврзе асоцијативните импресии и размисли низ пругите во еден вид „среќна полноќна инсомнија“, авторот нè поведува низ свет со граници кои го изгубиле своето некогашно значење, низ простори на империи кои повеќе не постојат, низ идеологии кои непомирлво се држат на старите позиции, низ цивилизации коишто ги задржале знаците на некогашното постоење. Тој ги поврзува хрониките за белешките од долгите коридори на вагоните од возовите преполни со различни ликови, кои ја играат полноќната улога на своите народи.
„Приказна за татко и син во 117 филмови. Прекрасен приказ како момчињата созреваат во мажи.“
Гардијан
„Ова е книга за филмовите и за тоа како тие можат да го обликуваат нашиот живот. Исто така, ова е книга за родителството и за тоа колку многу влијаеме врз животите на нашите деца.“
Буклист
„Доколку сакаш да созрееш, освен секојдневното животно искуство, сосема препушти ѝ се на Седмата уметност, таа може да те однесе на неверојатни места. Токму тоа и го прават двата главни лика во оваа прекрасна книга. Гледајте филмови, можеби ќе ви го сменат животот!“
Ова е роман кој се чита во еден здив, и каков што само може да посака еден дебитант, кој прв пат влегува во светот на книжевноста. Пишуван во стилот „Главата во облаци, а нозете цврсто на земја“, според цитатот од воведот во книгата на Саша Мафли од Les fils du facteur, авторката е многу искрена и чесна во пристапот и за себе вели:
„Денес имам дваесет и три години и ширум отворени очи. Сакав да ја напишам книгава за да ви раскажам колку е светот прекрасен, а луѓето извонредни! Но, и за оние луѓе за кои емпатијата е синоним за слабост, оние луѓе што ги ставаат расата, класата и потеклото – над човекот“.
КРЕАТИВНА ЕВРОПА
