Многу истраги ни имаат укажувано за „сивата зона“ меѓу организираниот криминал и светот на финансиите, составен од податливи банкари, бескрупулозни брокери, корумпирани политичари, втора генерација криминалци со дипломи по економски науки, топло дочекани во најраскошните и најнеочекувани средини. Но тешко е да се замислат во секојдневниот живот.

Валтер Сити ги ползува ресурсите на книжевноста за да ни понуди живописен приказ на Томазо: момче со проблеми во минатото, несуден математичар и финансиски жонглер. Околу него се врти свет каде што парите владеат и изобличуваат, каде што „сопственоста е единствената вредносна мера“, телото е валута, а насилството е деловна предност. Запознаваме една умна спонзоруша и ангажирана писателка, ведар криминалец од римските предградија и меѓународен мафијаш што своето раководство го толкува како мисија. Свет каде што валканите и чистите пари се врзуваат во нераскинлив јазол, додека разликата меѓу доброто и злото се чини неизвесна и нестварна.

Во своето наративно истражување на коренитите промени на совремието, Валтер Сити во „Отпорот е залуден“ го навестува задгробниот живот на демократијата: пекол што бара луцидно да се погледне и доживее пред (можеби и радикално) да се отфрли.

„Приказна за еден фотограф, кој… Не: приказна за еден маж, кој… Не: приказна за една љубов, која… Или приказна за повеќе љубови кои меѓусебно… Или приказна за една држава која… Ех, да оставиме. Овој роман ни дава сè што може да ни даде еден роман: вистина, искреност, атмосфера, фабула… Сеедно дали читателот ќе го смета Андраш Сабад за манијак, или пак смртно ќе се вљуби во него, секако ќе почувствува дека само така вреди да се живее, како него: со таков оган“.

Иштван Кемењ

Дејствието на романот „Малите прсти“ на Филип Флоријан, окарактеризиран како дело со оригинален нов јазик, се случува во еден малечок град во Романија, во кој е откриена масовна гробница покрај една римска тврдина. Прашањето кое сите си го поставуваат е дали се работи за жртви на средновековието или за безимени мртви од времето на комунизмот? Младиот археолог Петруш решава да ги преземе работите во свои раце и да ја расветли мистеријата која сите ги измачува.

Во кратки црти, во овој возбудлив роман од двесте страници авторот успеал на едно место да ги спакува вистинската историја, верскиот аџилак, водењето на кривична постапка, рецептот за печење на гулаби, и секако, љубовната приказна. Антологиски!

„Тивок хаос“ (2005) е роман на италијанскиот автор Сандро Веронези, со кој ја освои најпрестижната италијанска книжевна награда „Стрега“. Истоимениот филм, базиран на романот, во режија на Антонио Грималди и со Нани Морети во главната улога, излезе во 2008 година.

„Не сме сами, само сме осамени“, ќе изјави самиот Веронези. Главниот јунак на романот ја живее својата осаменост пред училиштето на ќерка си. По неочекуваната смрт на свршеницата, „мора да си го обнови животот пред местото каде што луѓето одат да учат“, додава авторот. Романот е прекрасно напишан, меланхоличен и духовит, и ги преиспитува и подрива очекувањата на читателите за тоа како изгледа жалоста. Сандро Веронези од секој детаљ прави уметност, создавајќи мозаик од хумор, надеж и длабока проникливост.

Литературата може да биде заразна, но исто така може да биде и единствено средство за спас. Барем такво е искуството на Хосе, „недоверливиот наратор“ на наградуваниот роман на Енрике Вила-Матас, човек и писател кој е толку опседнат со книгите на одредени славни автори, што не може да пишува или да каже збор без да се повикува на нивните дела или на нивните животи, и чијашто болка се претвора во вистинска болест од книжевноста, во неможност да го разликува вистинскиот живот од фикцијата.

Обидувајќи се да пишува и зборува за својот живот полн со загуба и болка, Хосе го води читателот на едно чудно патување низ повеќе градови во Европа, од Нант, Барселона, Лисабон, Прага и Будимпешта, па сè до Азорските острови и Валпараисо во Чиле.

Ова сложено постмодерно дело, кое во себе содржи траги од пикарски роман, интимен дневник, мемоар, филозофска скица, Вила-Матас го гради како еден вид на лавиринт во кој се среќаваат автори како Сервантес, Борхес, Кафка, Музил, Зебалд и Магрис. Напишан со извонредна вештина и ерудиција, овој роман го потврдува мислењето на современата критика дека Енрике Вила-Матас е еден од најзначајните шпански автори на денешнината.

„Имитатор“ е приказна за Пран Нат, момче од Индија чијашто невообичаено бела кожа се смета за знак на неговото благородно потекло. Неговиот блажен детски живот одеднаш се нарушува кога ќе се открие кои се неговите вистински родители, така што од благородник Пран преку ноќ станува скитник, кој ги открива сите мрачни страни на Британската империја на почетокот од XX век. Патувајќи низ кралствата во Пенџаб, па во Бомбај, Лондон, Оксфорд и најпосле во Африка, Пран Нат неколку пати го менува својот идентитет, на крајот станувајќи совршен Англичанец и перспективен антрополог по име Џонатан Бриџмен. Иронично, во текот на неговата антрополошка експедиција, тој открива и што значи да се биде белец помеѓу дивите племиња во Африка.

Напишан во стилот на класичните авантуристички романи, но поставен низ современа постмодерна перспектива, „Имитатор“ е едно од оние ненаметливи големи дела кои третираат важни прашања од современиот живот (поврзани со политиката, моќта, расата, сексуалноста, домот и љубовта), а сепак му овозможуваат на читателот да доживее и исклучително книжевно задоволство.

Ло има безбедно детство, ја пазат и ја чуваат, но сè се менува кога ќе наполни шест години и ќе запознае нов пријател. Лукаш има тринаесет години, а семејството на Ло е загрижено за неговото пријателство со толку младо девојче. Двајцата се принудени да се среќаваат во тајност и спијат еден до друг до езерото секое лето. За нејзиниот петнаесетти роденден, Лукаш ќе ја однесе Ло во забавниот парк „Тиволи“ во Копенхаген. Со сетила затапени од танцување, од пиење и од разни светла, таа заспива рано. Кога ќе се разбуди, сфаќа дека засекогаш им се сменети животите и пријателството.

„Ова е еден од поинтензивно напишаните романи, кој провоцира на размислување. Одамна немам сретнато таков“.

Свенска дагбладет

„Овој роман за преминување во светот на возрасните ги содржи сите вообичаени состојки – сексот, смртта, изгубеното детство – но посебен е поради страсната и испреплетена нарација, која е богата и јасна“.

Стефани Крос, Дејли мејл

Главната хероина на овој возбудлив роман на Оршоја Крафиат е триесетгодишната Лиа. Нејзината приказна се одвива по линиите на нејзините две бурни врски: љубовта кон некогашната професорка од гимназија, Мари, ја открива преку огледалото на својата врска со подоцнежната шефица – некогаш маѓепсувачката, но на моменти и бескрајно грубата и нечувствителна Лили.

Дали Лиа ќе успее да излезе од магичниот круг, поради кој е способна да размислува само во категориите на душевната хиерархија, замислувајќи каква било врска само во зависност од неа?

Дали ќе научи да каже „не” и дали конечно ќе се прифати себеси?

Дејството во романот на Енквист е сместено во 1760-тите, период кога Просветителството го доживува својот врв. Младиот дански крал, Кристијан Седми, е недоквакан. Неговата кралица, англиската принцеза Каролин Матилде, е заљубена во неговиот најдоверлив советник, дворскиот лекар Струнзе. Гулдберг, ладнокрвен религиозен фанатик, е решен да ги поништи просветителските идеи што Струнзе ги воведува во Данска. Тој што ќе издржи до крајот во нивната горчлива идеолошка битка, ќе го контролира не само кралот, туку и државата.

Прељуба, лудило, забодување ножеви во грб и благородничка крв… Енквист брилијантно претставува една драматична ера во данската историја, испреплетувајќи многу историски личности, како Волтер, Дидро, Катерина Велика и Џорџ Трети, во приказна за немилосрдна политичка амбиција и личното предавство.

Во романот „Мачешки писма“ главни ликови се мачките, кои бараат одговор на прашањата: Која е смислата на животот? Дали човекот кога го поставува ова прашање, може да биде среќен и спокоен? Дали мачката што го поставува ова прашање може и натаму да биде мачка?

Судбините на човекот и на мачките се тесно поврзани. Дали среде големата и бурна пресвртница во историјата на човештвото, стравувањата, тагата, радоста, надежта, еден грст откорнати и прогонети луѓе заедно со нивните мачки се вистинското огледало на човекот којшто е способен да размислува?

Сите што ќе го прочитаат романов, повеќе нема да ги гледаат мачките со исти очи, и секоја мачка што ќе го прочита романот повеќе нема да ги гледа луѓето со исти очи. Пријателите на мачките во романот ќе најдат интересни и убави анализи за себе. Оваа книга во вистинска смисла е огледало на љубителите на мачки. Сите наши опсесии, комплекси, радости, амбиции се толку добро и неодоливо раскажани.

Занимавајќи се со животите на малите луѓе, во малата средина, расказите од збирката „Трезнење“ на различен начин ја преоблекуваат реалната наметка на современиот свет – независно дали ги конфронтираат своите јунаци со смислата на вработувањето, со планирањето на второто дете, со закупот на гробното место или, пак, со прељубата. Така и суптилно доведуваат до т.н. „внатрешно отрезнување“ на поединецот.

Јазикот на Јурај Шебеста, без оглед на тоа за што зборува, претставува перманентна пародија на денешниот „newspeak“. Апсурдните метафори врз кои почива смислата на оваа проза продираат подеднакво и во внатрешните и во надворешните ѕидови на нејзините јунаци.

Користејќи го онеобичувањето, т.е. очудувањето на традиционалните форми на раскажувањето, како и бекетовскиот апсурд, истражувајќи го ритамот на секојдневието – на брачните, на вонбрачните или на професионалните приказни – авторот им дава ним впечатлива арома на актуелна сатира.

„Полубратот“ е приказна за двајца браќа – Фред и Барнум – кои се борат да станат исполнети поединци додека растат во ексцентрично семејство во Осло. Романот ги следи низ сите етапи на животот. Тоа е наратив со богата, жива историска основа во кој се испреплетени и неколку паралелни приказни. Овој прекрасен роман е ценет и од критичарите и од читателите. Романот има добиено многу награди, меѓу кои и наградите на „Нордискиот совет“, наградата „Браге“ и „Наградата на книжарите“. Според него е снимена и многу популарна тв серија.

„Полубратот е од оној вид на големи амбициозни панорамски романи за кои мислиме дека само Американците ги пишуваат во последно време. Тој е делумно Билдунгс роман – опишувајќи го развојот на еден писател, еден вид Улис за Осло… Големо, вредно четиво.“

Daily Telegraph

„Вртоглав лавиринт“, досега најамбициозниот книжевен потфат на младиот британски автор Адам Фолдз, ја разгледува темата на умственото растројство низ една историска призма. Стожерот на дејството се руралниот англиски поет од 19. век Џон Клер и неговиот престој во душевната болница во Хај Бич во близината на Лондон. Во истиот период, пред да го достигне врвот на својата слава, во селцето престојува и поетот Алфред Тенисон, кој воспоставува пријателска и деловна врска со сопственикот на болницата, доктор Метју Ален. Двајцата поети не се среќаваат – ниту има историски податоци дека некогаш се сретнале – но во романот нивните судбини и емоционални животи се внимателно и поетично противположени.

Тенисон не е пациент, се доселува таму за да биде во близина на својот брат Септимус, кој е сместен во болницата, но е обземен од жал поради прераната смрт на најдобриот пријател. Романот е комбинација од добро истражени факти и плод на авторската имагинација, со акцент не на настаните, туку на внатрешниот свет на главните и споредните ликови, опсесиите и неуспесите и на душевно болните и на навидум здравите.

Ништо не е поблиско до нас самите од приказната напишана од Хуан Хосе Милјас. Истовремено ништо не е поизненадувачко, полно со напнатост, со невообичаени ефекти и апсурдни ситуации кои се испреплетуваат со неумолива логика: логика на хаосот, носталгија за загубеното чувство на единство, катастрофална потреба да се живее во апокалипса.

Романот „Светот“ предизвикува задоволство благодарејќи на ефикасната и прецизна проза, го поведува читателот да се забавува, но истовремено потврдува дека светот е, несомнено, непријателско место во кое сите се прилагодуваме онака како што умееме.

Селскиот жандарм Курт Јаниш – “добар на изглед маж, овој жандарм, каков што ни се допаѓа нам, на жените” – фрлил поглед на имотот на осамените жени, и е опседнат со алчноста за пари и посед. А како полицаец тој знае каде да ги најде жртвите: на селските улици, каде во својот бележник си ги запишува нивните регистерски таблички и адреси. Првата жртва е жена во средни години, која се преселила од град на село за да живее сама и во складност со природата, која на ниту еден начин не му е дорасната на жандармот, бидејќи тој кај неа буди сексуална зависност само за да дојде до нејзината куќа. Потоа тука е и една многу млада девојка, која уште не наполнила ни шеснаесет години, но исто така се вљубува во овој маж. Сепак, првата почнува да насетува што е тоа што го интересира жандармот.

„Елфриде Јелинек е класична воајерка прикована за прозорецот, онаму каде што домуваат сурово потиснатите чувства. Покрај тој прозорец изминува светот. Но светот не е убав. Тој е едно животно, маж, убиец на жени.”

Die Zeit

„Злобниот поглед на Јелинек и во овој роман не изгубил од својата острина. Тој повторно се занимава со клишеа, тривијалности и патриотска заслепеност. Сета одвратност, претпазливо набљудувана под лупата е само парабола: за поразот и пропаста на денешницата во целост, и особено за пропаста на денешна Австрија“.

Die Welt

„Не, Јелинек не поштедува никого, дури ни себеси. Таа се бори со сите средства, со сатира и иронија, со извадоци од весници, огласи и реклами, со свесно извртените слики против владеачките клишеа, дури и кога се чувствува колку самата таа страда заради природата на жените и нивната потисната улога“.

Die Woche

Романот „Институт за регулирање на времето“ на специфичен начин го проблематизира современиот турски идентитет, којшто повеќе го задржува одошто го отстранува „османлиското“ во себе, и се смета за книжевно ремек-дело на иронијата и сатирата на турското општество на преминот од Империја во Република. Според критичарот Ердаг Ѓокнар, „Иститут за регулирање на времето“ е редуктивна перцепција на Турција како нација, приклештена меѓу Истокот и Западот, односно на нејзиниот постепен премин од едната кон другата насока, и според која разбирањето на Турција на утрешнината лежи во разбирањето на нејзиното неодамнешно Османлиско минато. Романот маестрално и иронично ја опишува состојбата на бирократскиот фетишизам, преку една непродуктивна организација (Институт) која на крајот пропаѓа, но ќе продолжи да живее преку „постојаната комисија за надзор“ на чело со еден од главните јунаци – Халит Регулаторот. Читателот, без оглед на претерано карикираните ликови и апсурдниот тек на настаните, ќе се смее до солзи кога ќе ги чита вистините за своето општество, за кога ќе заврши со читањето, на лицето да му остане горчлива и тажна насмевка.

Историскиот роман има голема традиција во унгарската и европската книжевност. Но дали е можно евоцирање на минатото со помош на сатира и иронија? Се чини дека после овој семеен роман на младата писателка Ноеми Сечи, тоа воопшто не е неможно. Авторката со прикажувањето на животот на „својот прадедо“ го води читателот низ бурните настани на унгарската историја меѓу 1919-1957 година. Тој период претставува дел и од унгарската сегашност: оценувањето на скоро сите учесници и настани од тоа време до ден денешен е проследено со жестоки дискусии.

Во однос на промените на политичките системи, кои се евоцираат во романот и кои во многу аспекти донесоа радикални пресврти, читателот има чувство дека историјата на XX век во суштина е повторување на едни исти случувања. Помеѓу зајадливата иронија и сатиричниот црн хумор, авторката ги оживува сите верувања, опсесии и предрасуди на двете политички опции (десната и левата).

Оти, што е всушност историјата? Таа е истовремено и историја на тие верувања, опсесии и предрасуди. Или, како што вели самата Сечи, „Историјата за мене е неисцрпен извор на необични судбини, а од друга страна една, речиси, сатанска законитост. Ние тука, во Европа на 21. век, сме способни колку-толку да се одбраниме од демонската сила на политиката, а мене токму поради тоа ме интересираат други, минати времиња, оти тогаш тоа уште не беше можно, а токму таа темна сила може да се активира во текстот”.

„Приказната изобилува со Петешоновиот деликатен дијалог помеѓу сегашното и минатото јас. Додајте го ова чувство на длабоката археологија на емоции во секој извајан пасус кој понесманите писатели ќе ги натера да липаат од завист, а ние имаме уште еден мајсторски час во алхемизирањето на времето и губење во златото на уметноста”.

The Independent, Англија

„Моќно читателско искуство… возбудлив двоен портрет на мајка и син… Малкумина (ако и воопшто некој) можат да пишуваат за егзистенцијалните, универзално хумани прашања на начин кој е толку воодушевувачки и соодветен”.

Helsingør Dagblad, Данска

„Чесен, исцрпувачки и ироничен портрет на сложениот однос меѓу мајка и син. Приказна која го истражува човековиот недостиг на способност да комуницира како и неуспехот да ја разбере својата сопствена сложеност, оформена во проза која е и прецизна и прекрасна. Исклучително забавна и многу интимна приказна од највисок квалитет“.

Literature Nordica, Шпанија

„Без догма“ е современ роман пишуван во форма на дневник од страна на еден исклучителен човек со аристократско потекло. Тоа е првата литературна творба на Сјенкјевич која се здобила со интерес кај европските читатели. Романот е обид да се даде слика за крајот на векот, кој врз интелектуалната душа остава петно на очај, како резултат на паѓањето на вредностите, бунтот против граѓанското општество, и воопшто, недостатокот од верба во што било и недостаток од каква било цел. Ви звучи познато, нели!?

Со „Без догма“, Сјенкјевич сакал да испрати и еден вид предупредување до што може да доведе животот без догма, скептичкиот ум, лишен од едноставност, кој не се потпира на ништо. Главниот лик Плошовски, како архетипски декадент на полскиот модернизам, е создаден од еден писател-позитивист кој бил фасциниран од романтизмот и кој, парадоксално, токму во модернистичката литература ја гледал причината за кризата на векот.

Алекс-Ли Тандем има чудна професија: тој продава автограми, ги лови имињата на славните луѓе запишани на хартија, ги собира и ги препродава, но исто така и ги фалсификува, сакајќи да им го даде на луѓето она за што сонуваат: мал дел од славата. Алекс оди во потрага по автограмите на два континенти, се обидува да ги разбере мистичните филозофии на Кабалата и Зен-будизмот, станува збунет сведок на уништувањето на неговиот сопствен живот и, сосема случајно, успева да открие еден мал дел од неговото вистинско „јас“, кое не може ниту да се купи ниту да се продаде, туку мора да се прифати.

„Собирач на автограми“ е истовремено трогателен и комичен осврт на празнините на денешното модерно живеење во кое симболите доминираат над искуството. Зејди Смит, новото големо име на британската книжевност, уште еднаш напиша голема и значајна книга во која се зборува за теми кои се сосема малку застапени во современата литература.